Zoogdieren van de Vogelplas Starrevaart

11 mei 2005

Aanvullingen: 3 september 2006

Dit rapport geeft een overzicht van de zoogdieren die in en om de Vogelplas Starrevaart voorkomen. Zoogdieren worden niet systematisch geïventariseerd, zoals de vogels. Er is voor het samenstellen van de lijst gebruik gemaakt van losse waarnemingen, uitkomsten van de determinatie van prooiresten in braakballen van een Kerkuil en deels van meer systematische waarnemingen van vleermuiskenners. Desondanks kan de lijst niet op volledigheid bogen. Aanvullende waarnemingen zijn welkom.

Insecteneters: Egels

Egel: Waarschijnlijk wel aanwezig rond de Vogelplas, maar vreemd genoeg zijn daar nog altijd geen waarnemingen van bekend; wordt wel in Vlietland waargenomen, zoals op 1 april 2004 door Willem Renema.

Insecteneters: Spitsmuizen

Dwergspitsmuis: Aangetroffen in 31 braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep; zie onderaan deze notitie)
Bosspitsmuis: Aangetroffen in braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep)
Huisspitsmuis: Werd in veruit de grootste aantallen aangetroffen in braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep).

Huisspitsmuis, schedel en bovenkaak, 12-12-2004

Insecteneters: Mollen

Mol: Er worden regelmatig molshopen gevonden op de graskade rond de Vogelplas; de soort is een talrijke prooi van de vos; op en rond het veenmosrietlandje liggen in het zomerhalfjaar vaak vele dode mollen.

Dode mol op een van de trappen over de watertransportleiding in Leidschendammerhout,
vermoedelijk daar achtergelaten door een Vos, 8-6-2005

Vleermuizen: Gladneuzen

Al deze waarnemingen zijn opgegeven door Anne-Jifke Haarsma, Dierenecologie UL, die in de regio onderzoek heeft gedaan naar vleermuizen.

Watervleermuis: Boven de Vogelplas waargenomen
Meervleermuis: Boven de Vogelplas waargenomen
Dwergvleermuis: Boven de Vogelplas waargenomen
Ruige dwergvleermuis: Boven de Vogelplas waargenomen
Laatvlieger: Boven de Vogelplas waargenomen
Rosse vleermuis: Af en toe boven de Vogelplas waargenomen

Man Rosse Vleermuis overdag boven de Kniplaan, 25-3-2010 (Foto © Wim van Yperen)

Dubbeltandigen: Hazen en Konijnen

Konijn: Na uitgroei van de SBB-bosaanplant ten zuidwesten van de Vogelplas regelmatig gezien, maar sinds de uitbraak van de virusziekte VHS vanaf 1990 weer vrijwel verdwenen (mededeling Sjaak Schilperoort). Vroeger ook in de Meeslouwerpolder.

Konijn bij de Meeslouwerplas, 10-5-2010 (Foto © Sytze Jongma)

Haas: Regelmatig gezien rond de Vogelplas.

Haas in Leidschendammerhout, 30-4-2005 (Foto © Sytze Jongma)

Haas in Leidschendammerhout, 4-5-2010 (Foto © Sytze Jongma)

Knaagdieren: Woelmuizen

Rosse Woelmuis: Aangetroffen in braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep). Op 2-9-2006 werd een Rosse Woelmuis gezien die bij hakwerkzaamheden tussen de op de dijk rustende vrijwilligers door liep.

Rosse woelmus, schedel en bovenkaak, 12-12-2004

Woelrat: Onder meer eind maart 2005 gezien in de wilgen rond de vogelhut, foeragerend op de uitlopers. Op 29-4-2004 zag Hans Hersbach een Woelrat als prooi van een Hermelijn.

Woelrat foeragerend op uitlopers van wilgen, 29-3-2005 (Foto © Adri de Groot)

Veldmuis: Aangetroffen in braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep). Op 17-8-2010 werd een Veldmuis gezien die op een drijfbalk bij de vogelkijkhut zat. Op 19-8-2010 werd een vermoedelijke Veldmuis gevonden bij een raapactie voor preventie van botulisme.
Muskusrat: Op 30 maart 2005 werd er een Muskusrat aangetroffen in het riet bij de vogelhut en op 29 april 2005 is er daar een gevangen.

Muskusrat in het riet bij de vogelkijkhut, 30-3-2005 (Foto © Mike Melis)

Knaagdieren: Muizen en ratten

Dwergmuis: De soort komt veel voor in rietvelden en zeggepollen, ook als deze in het water staan. In het najaar van 2007 zijn bij het verwijderen van wilgenopslag regelmatig de karakteristieke nestjes van deze soort in het riet gevonden.

Nest van dwergmuis, 15-9-2007 (Foto © Peter Janson)

Jonge Dwergmuis, 4-9-2010 (Foto © Peter Janson)

Bosmuis: Aangetroffen in braakballen van een Kerkuil die langdurig bij de Vogelplas in een Kerkuilenkast sliep (gedetermineerd door Martin van de Reep).

Bosmuis in de kijkhut, 30-12-2007 (Foto © Floris de Boer)

Bruine rat: Wordt af en toe dood gevonden (bijvoorbeeld in maart 2005)
Huismuis: Status niet bekend, vermoedelijk wel aanwezig

Knaagdieren: Eekhoorns

Eekhoorn: Op 26-8-2006 is ter hoogte van het steunpunt van de provincie Zuid-Holland, Oostvlietweg 32, een Eekhoorn gezien die langs de meidoornhaag door de berm liep.

Roofdieren: Hondachtigen

Vos: Regelmatig gezien rond en ook in de Vogelplas, had in 2004 een bouw in het rietland langs de Vlietoever. In dat jaar werd grote schade aangericht in de broedkolonie op het schelpeneiland. Tijdens het broedseizoen heeft een vos meermalen deze plek bezocht. Op het moment van het eerste bezoek (tussen 11 en 14 juni) waren nesten van 190 kokmeeuwparen en 20 visdiefparen aanwezig. Alle deze nesten zijn verstoord. Veel kokmeeuwen hadden al jongen, deze zijn allemaal verloren gegaan. In 2005 had de vos een bouw in het noordelijk deel van Leidschendammerhout. Ook in 2006 zijn daar weer jongen gezien.

De meeste aangetroffen prooiresten bij de bouw in het rietland betrof eenden. Af en toe werd ook een kip of parelhoen gevonden. Op 28 februari 2013 werden verse plukresten van een Buizerd gevonden langs de Meeslouwerweg.

Roofdieren: Marterachtigen

Hermelijn: Wordt regelmatig elk jaar wel gezien, bijvoorbeeld bij de kijkhut (9-10-2004) in de sloot langs de Kniplaan (winter 2005), en Leidschendammerhout (17-6-2005).

Wezel: Wordt niet regelmatig gezien (in april/mei 2005 bijvoorbeeld 2 waarnemingen langs het Duinwaterpad)

Bunzing: Op 5 augustus 1999 werd bij botulismebestrijdingswerkzaamheden een jong dier in de Vogelplas gevonden.
Ree: Rond 30 juli 2010 is door bewoners van de Meeslouwerweg een Ree gezien die langs het geluidsscherm van de A4 liep. Op 1 augustus 2012 is een Ree gezien bij de spartelvijver in noord-Vlietland.

Braakballen

Bij onderzoek van braakballen op de winterlocatie die in 2000 werd gebruikt bleek dat de Spreeuw favoriet was op het menu. Kennelijk joeg de Kerkuil vooral op de spreeuwenslaapplaats in de Vogelplas.

In 2004 is door Martin van de Reep onderzoek gedaan aan 31 braakballen (155 prooiresten) op dezelfde locatie. Daar kwam een ander beeld uit naar voren:

Opvallend is dat er zeer weinig prooiresten van veldmuizen zijn aangetroffen in dit topjaar van de veldmuis. De soorten die houden van kruidenrijke, bosachtige en droge delen zijn herkenbaar alsook de dwergmuis die langs dijk- en rietbegroeiingen is te vinden. Het overwicht aan huisspitsmuizen is waarschijnlijk gevangen rond de hoger gelegen delen langs de bebouwing.

Op 12-12-2004 heeft Sjaak Schilperoort op dezelfde locatie 7 braakballen verzameld en uitgeplozen. Dit leverde 24 huisspitsmuizen en 2 rosse woelmuizen op, vergelijkbaar met de resultaten van Martin.